Onbewuste Vooroordelen

Waar komen onbewuste vooroordelen vandaan?

In essentie is een onbewust vooroordeel niks anders dan een verwachting gecreëerd door jouw hersenen, gevormd door datgene wat jij in jouw omgeving veel ziet (Dee & Gerschenson, 2017). Hoe jij deze verwachting invult is afhankelijk van hoe jij bent opgevoed, in welk deel van de wereld je leeft, aan wat voor media je bloot­gesteld wordt, wat voor mensen jij veel om je heen hebt, en nog veel meer variabelen. In kort: het ligt aan je referentiekader.

Aan de hand van jouw referentiekader doen je hersenen graag informatie in hokjes plaatsen. Het doel van onze hersenen is om dingen zo simpel als mogelijk voor onszelf te houden (Suveren, 2022). Net zoals we niet willen nadenken over het openen van een deur, willen onze hersenen (eigenlijk) niet genuanceerd nadenken over een vreemde die tegenover ons zit. Met het kleine beetje informatie wat je hebt gekregen op basis van wat jij hebt gezien of wat je hebt gehoord van/over deze persoon, ga je zelf in je hoofd een verhaal invullen. Stereotypering is hier een bekend voorbeeld van.

Daarbovenop zijn je hersenen geen fan van het onbekende. Wanneer een hokje is gecreëerd, vinden onze hersenen het prettig als hier niet van wordt afgeweken. Als er wordt afgeweken van dit hokje of onbewust vooroordeel, dan komt hier een acute reactie op vanuit de amygdala, een stukje hersenen ter grootte van een walnoot (Goleman, 2011). Dit is de welbekende "vecht of vlucht" reactie, wat ook de "amygdala hijack" genoemd wordt. Het woord "hijack" is hier een toepasselijke term, omdat de amygdala het rationele denken van de neocortex onderdrukt. De neocortex is het overgrote deel aan de bovenkant van de hersenen en is een eigenschap uniek voor zoogdieren. In andere woorden, de amygdala is een stukje oer-brein, uit erg vroeg in de dierlijke evolutie (Martı́nez-Garcı́a, Martı́nez-Marcos & Lanuza, 2002). De vecht of vlucht reactie heeft in vroegere tijden ook een bijdrage geleverd aan de overleving van onze voorouders, om binnen een fractie van een seconde te kunnen reageren als je oog in oog staat met een wild dier.

Wat kunnen wij ermee?

Dus wanneer je hersenen geconfronteerd worden met iets onverwachts of onbekends, als jij dit niet zelf hebt opgezocht door bijvoorbeeld op reis te gaan, dan reageren je hersenen met weerstand. Omdat je neocortex onderdrukt wordt, is je reactie ook niet rationeel. Wel kunnen we onze hersenen herprogrammeren: net zoals je niet meer na hoeft te denken over fietsen en autorijden eenmaal je het hebt geleerd, kun je ook je hersenen aanleren om rationeel met je onbewuste vooroordelen om te gaan.

Een van de makkelijkste handvatten om hiervoor te gebruiken is de zogenaamde "6 seconde regel". Het duurt 6 secondes voordat het onderdrukkende signaal vanuit de amygdala naar de neocortex verdwijnt (Johnston, 2022). Dit kun je toepassen in momenten dat je herkent dat er een amygdala hijack bij jezelf plaatsvindt. Neem in zo'n moment even 6 secondes om even te ademen voordat je reageert. In het moment voelen die 6 secondes waarschijnlijk als een eeuwigheid, maar zodra ze voorbij zijn zul je merken dat je met minder weerstand naar de situatie kijkt.

Herprogrammering betekent onder andere dat je je referentiekader zal moeten uitbreiden en voorheen onbekende dingen zal moeten normaliseren (Dee & Gerschenson, 2017). Dit kun je bijvoorbeeld doen door om te gaan met mensen die niet op jou lijken. Zo kun je een genuanceerde impressie van andere groepen mensen ontwikkelen en losbreken van stereotypes. Ook jezelf blootstellen aan media met mensen met diverse achtergronden en diverse ideeën kan hierbij veel positiefs teweegbrengen.

Een ander idee is om een training te volgen. Tijdens een training kun je op persoonlijkere wijze op de stof in gaan en onder begeleiding van experts hiermee oefenen. Zo kun je in een veilige omgeving het onderwerp doorvoelen.

De wereld om ons heen verandert alsmaar sneller en sneller, terwijl er stukken in onze hersenen nog aanwezig zijn die ontwikkeld waren voor de overleving miljoenen jaren geleden. Toch hoeft ons gedrag en onze maatschappij niet getekend te zijn door dit primitief deel van ons brein. We kunnen onszelf aanleren om rationeel om te gaan met onze onbewuste vooroordelen, zodat we in alle vlakken van ons leven prettigere samenwerkingen kunnen maken.

Bronnen

Dee, T., & Gershenson, S. (2017). Unconscious Bias in the Classroom: Evidence and Opportunities, 2017. Stanford Center for Education Policy Analysis.

Goleman, D. (2011). Emotional mastery. Leadership Excellence, 28(6), 12-13.

Johnston, E. (2022). Building Trust and Psychological Safety in Teams. Leadership.

Martı́nez-Garcı́a, F., Martı́nez-Marcos, A., & Lanuza, E. (2002). The pallial amygdala of amniote vertebrates: evolution of the concept, evolution of the structure. Brain research bulletin, 57(3-4), 463-469.

Suveren, Y. (2022). Unconscious Bias: Definition and Significance. Psikiyatride Guncel Yaklasimlar, 14(3), 414-426.